Jaarrekening - Overzicht baten en lasten in de rekening en begrotingsrechtmatigheid

Op grond van de Gemeentewet zijn alle overschrijdingen op de lasten ten opzichte van de begroting onrechtmatig. Teneinde een afweging te kunnen maken van de relevantie van deze onrechtmatige lasten is het criterium ‘passend binnen het door de Raad uitgezette beleid’ van belang. Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten, alsmede de balansposten, dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermee samenhangende programma’s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door de raad zijn vastgesteld. Als blijkt dat de gerealiseerde bedragen hoger zijn dan de, ook na de laatste begrotingswijziging, geraamde bedragen is in beginsel sprake van onrechtmatige uitgaven (begrotingsonrechtmatigheid) aangezien mogelijk het budgetrecht van de gemeenteraad in het geding is. De financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag, alsmede het begrotingsjaar van belang zijn.

De gemeenteraad heeft bij de vaststelling van het normen- en toetsingskader geen kaders meegegeven voor de begrotingsrechtmatigheid. Bij de toelichting op afwijkingen binnen de programma’s is de grens van € 25.000,-- per taakveld gehanteerd. Deze grens is ook gehanteerd bij de bepaling van de begrotingsrechtmatigheid. Ten aanzien van de begrotingsoverschrijdingen worden de volgende soorten overschrijdingen onderscheiden:

	Rechtmatig	Onrechtmatig
Kostenoverschrijdingen die geheel of grotendeels worden gecompenseerd door direct gerelateerde inkomsten, bijvoorbeeld via subsidies of kostendekkende omzet.	X
Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid, maar die niet tijdig konden worden gesignaleerd. Bijvoorbeeld vanwege een open einde (subsidie)regeling. Vaak blijken dergelijke zaken pas in het kader van het opmaken van de jaarrekening.	X
Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid, maar waarbij de accountant ondubbelzinnig vaststelt dat die ten onrechte niet tijdig zijn gesignaleerd. Bijvoorbeeld: de verwachte kostenoverschrijding op jaarbasis was via tussentijdse informatie al wel bekend, maar men heeft geen voorstel tot begrotingsaanpassing ingediend en dit is in strijd met de budgetregels zoals afgesproken met de raad.		X
Kostenoverschrijdingen inzake activiteiten die niet passen binnen het bestaande beleid en waarvoor men tegen beter weten in geen voorstel tot begrotingsaanpassing heeft ingediend. Bijvoorbeeld de doelgroep c.q. de activiteiten zijn in de praktijk aantoonbaar ruimer geïnterpreteerd dan in regelgeving (subsidieregeling, -verordening) was gedefinieerd.		X
Kostenoverschrijdingen inzake activiteiten welke achteraf als onrechtmatig moeten worden beschouwd omdat dit bijvoorbeeld bij nader onderzoek van de subsidieverstrekker, belastingdienst of een toezichthouder blijkt (bijvoorbeeld een belastingnaheffing). Het zal hier in de praktijk vaak gaan om interpretatieverschillen bij de uitleg van wet- en regelgeving die na het verantwoordingsjaar aan het licht komen. Er zijn dan geen rechtmatigheidsgevolgen voor dat verantwoordingsjaar. Wel zal de gemeente er voor moeten zorgen dat de overschrijdingen getrouw in de jaarrekening worden weergegeven. Ook kunnen er gevolgen zijn voor het lopende jaar. geconstateerd tijdens verantwoordingsjaar geconstateerd na verantwoordingsjaar	X	X
Kostenoverschrijdingen op activeerbare activiteiten (investeringen) waarvan de gevolgen voornamelijk zichtbaar worden via hogere afschrijvings- en financieringslasten in het jaar zelf of pas in de volgende jaren. jaar van investeren afschrijvings- en financieringslasten in latere jaren	X	X

In onderstaand overzicht is aangegeven welke programma’s een overschrijding laten zien, in hoeverre deze overschrijding als onrechtmatig is geclassificeerd en welke foutencategorieën benoemd zijn. Verder wordt per programma een korte toelichting gegeven.

Omschrijving	Hogere lasten dan begroot (-/-= lagere lasten)	Hogere baten dan begroot (-/- = lagere baten)	Saldo (-/- = voordelig)	Lastenoverschrijding op taakveld groter dan € 25.000,--	Waarvan onrechtmatig
Programma 1	-/- € 3.651.600	-/- € 2.825.500	-/- € 826.100	€ 676.600	€ 0
Programma 2	-/- € 787.400	-/- € 158.200	€ 629.200	€ 0	€ 0
Programma 3	-/- € 268.000	€ 3.321.500	-/- € 3.589.600	€ 0	€ 0
Programma 4	-/- € 26.700	€ 700.100	-/- € 726.800	€ 608.900	€ 0
Programma 5	-/- € 236.000	€ 51.100	-/- € 287.100	€ 69.400	€ 0
Programma 6	-/- € 28.800	€ 6.900	-/- € 35.800	€ 0	€ 0
Programma 7	-/- € 395.900	€ 107.200	-/- € 503.000	€ 27.900	€ 0
Programma 8	-/- € 188.900	-/- € 15.800	-/- € 173.100	€ 0	€ 0
Programma 9	-/- € 2.627.500	-/- € 1.103.900	-/- € 1.523.600	€ 291.900	€ 0

 

Toelichting lastenoverschrijdingen
Programma 1
Taakveld 1.4 Begeleide participatie
Als gevolg van Covid-19 zijn de Sociale Werkbedrijven gedeeltelijk gesloten. Daardoor vallen bedrijfsopbrengsten weg waarmee (deels) de loonkosten van medewerkers die werkzaam zijn voor een Sociale Werkbedrijf worden gefinancierd. Tekorten in de exploitatie worden in de reguliere systematiek opgevangen door een hogere gemeentelijke bijdrage. Deze financieringsbron staat onder druk omdat gemeenten ook financiële nadelige gevolgen hebben van de coronacrisis. Het kabinet heeft daarom besloten de integratie-uitkering Participatie, onderdeel Sociale werkvoorziening (Sw), te verhogen. De hogere algemene uitkering als gevolg van de corona compensatiepakket bedraagt € 288.418,--. De corona compensatie is uitbetaald aan de Inclusief Groep. De kostenoverschrijding wordt gecompenseerd door daarvoor ontvangen inkomsten. Hierdoor is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding.

Taakveld 1.71 Maatwerkdienstverlening 18+
Onder dit taakveld bevat diverse onderdelen. Bij twee onderdelen is sprake van een overschrijding:
Hulp bij het huishouden: Het tekort bij hulp bij het huishouden bedraagt € 83.500,-. Het lijkt er op dat de introductie van het abonnementstarief de verwachte aanzuigende werking laat zien. Dit is een landelijk beeld. De VNG heeft hier al eerder aandacht voor gevraagd.
Hulpmiddelen: Het tekort bij de hulpmiddelen bedraagt € 93.500,--. Enerzijds wordt dit veroorzaakt door de afwikkeling van het faillissement van de leverancier van hulpmiddelen en anderzijds met een gewijzigde tariefstelling na een aanbesteding.
Voor een groot deel worden deze kostenoverschrijdingen gedekt door lagere kosten op andere onderdelen. Echter een deel van de kostenoverschrijding zijn na de laatste rapportage duidelijk geworden. Daarom is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding.

Taakveld 1.72 Maatwerkdienstverlening 18-
Bij het Sociaal domein is sprake van budgettair neutraal ramen. Hogere/lagere inkomsten van het Rijk betekenen hogere/lagere uitgaven voor Jeugd. In 2020 is vanwege verwachte tekorten, boven de uitkering een bedrag van € 850.000,-- extra geraamd conform het collegeprogramma ( waarvan oorspronkelijk € 500.000,-- voor Jeugdzorg en € 350.000,-- aanzuigende werking Wmo). Er is al besluitvorming om van de beschikbare middelen uit het collegeprogramma € 500.000,-- te onttrekken aan de reserve Sociaal Domein. Sinds april 2020 is een lokaal projectteam met een zestiental maatregelen aan de slag om het tekort op Jeugd terug te dringen. Per maand wordt de commissie Maatschappij en middelen van de voortgang op de hoogte gehouden.

Op basis van de Decembercirculaire 2020 is de bijdrage voor het onderdeel Jeugd berekend op een bedrag van € 7.272.000,--. Dit is inclusief de coronacompensatie uit de juni-brief van de rijksoverheid voor een bedrag van € 56.194,--. Deze rijksmiddelen zijn, zoals hierboven aangegeven, nog verhoogd met een extra budget van € 850.000,-- uit het collegeprogramma. Het totale budget komt hiermee op een bedrag van € 8.122.000,-- Op basis van de 3e kwartaalrapportage 2020 van Meerinzicht is de prognose dat de kosten van de ingezette Jeugdhulp voor geheel 2020 behoorlijk lager uitkomen, nl. op een bedrag van € 6.412.000,--. Dit bedrag wijkt af van het oorspronkelijke voorschotbedrag 2020 te weten € 6.635.000,-. De totale lasten komen uit op een bedrag van € 8.048.963,--. Voor een kostenopzet wordt verwezen naar de toelichting van het taakveld in Programma 1. De kostenoverschrijding wordt gedekt door Rijksmiddelen en inzet van gemeentelijke reserves. Er is daarom geen sprake van onrechtmatige kostenoverschrijdingen.

Programma 4
Taakveld 4.3 Afval
De overschrijding op dit taakveld heeft meerdere oorzaken:
Verhoging WBM-heffing op het verbranden van het (grof) huishoudelijk restafval: In het belastingplan voor 2019 heeft de regering besloten om per 1 januari 2019 de afvalstoffenbelasting (verwerkingskosten) fors te verhogen. Deze verhoging van € 13,21 per ton naar € 32,63 is niet meegenomen in de afvalbegroting van 2020. Dit geeft een kostenverhoging van ruim € 120.000,--.
Verhoging tarieven inzameling huishoudelijk restafval, groente- fruit- en tuinafval en OPK: Medio 2019 is de nieuwe inzamelovereenkomst van het huishoudelijk restafval, groente- fruit- en tuinafval, en oud papier ingegaan. De nieuwe tarieven zijn hoger en brengen een kostenverhoging in 2020 van € 140.000,-- met zich mee. Bij het opstellen van de jaarrekening wordt bepaald hoe hoog de onttrekking aan de egalisatiereserve afvalstoffen zal zijn.
Corona kosteneffect huishoudelijk restafval: Vanwege de Corona is als gevolg van thuis werken, thuis leren en thuis winkelen de hoeveelheid afval met 5% gestegen. Dit geeft een kostenverhoging van ruim € 40.000,--.
Daling opbrengst (tonnageprijs) van oud papier als gevolg van Europese aanbesteding: Dit jaar is de op- en overslag, transport en verwerking van oud papier en karton opnieuw aanbesteed. Het resultaat hiervan is hogere kosten en lagere opbrengsten. De marktprijs van oud papier is enorm gedaald. China is gestopt met het opkopen van deze stroom uit Europa. Hierdoor ontstaat een Europees overschot en is de stroom nauwelijks iets waard. Dit geeft een daling in de opbrengsten van circa € 80.000,--.
Inzameling en verwerking glas: Vorig jaar heeft een Europese aanbesteding voor de inzameling en verwerking van glas plaatsgevonden. Hiervoor was maar één inschrijver. De glasopbrengsten zijn gedaald en de inzamelkosten zijn gestegen. Ook is één van de twee verwerkingslocaties in Nederland gesloten. Dit geeft een kostenverhoging van ruim € 10.000,-- en een daling van de opbrengsten van circa € 5.000,--.
Afvalzorg: Afval wordt niet langer als afval gezien, maar veel meer als grondstof. De transitie VANG (Van Afval naar Grondstof) is hier een goed voorbeeld van. Dit vergt meer op het gebied van beleidscapaciteit en communicatie. De overheadkosten zijn hierdoor de laatste paar jaar gestegen. Dit is onder andere op het gebied van, afvalcommunicatie, detachering beleidscapaciteit, monitoring financiële dienstverlening, etc. Dit geeft een kotenverhogingkostenverhoging van circa € 45.000,--.
Definitieve afrekening PMD 2017 t/m 2019: In de jaren 2017 tot en met 2019 hebben we voorschotten ontvangen van Nedvang voor de nascheiding van kunststoffen. Deze zijn in 2020 afgerekend. Dit geeft een kostenverhoging van € 35.000,--.
Het gemeentelijke beleid is dat het saldo van dit taakveld wordt vereffend via de voorziening egalisatie afvalstoffenheffing. Hierdoor is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding.

Taakveld 4.5 Begraafplaatsen
De overschrijding op dit taakveld kent meerdere oorzaken:
Inboet en water geven: Op begraafplaatsen Nunspeet West en Elspeet hebben afgelopen jaren uitbreidingen plaatsvonden door o.a. extra nieuwe graven, gedenkbomen, kindergraven. Hierdoor is extra nieuwe beplanting aangebracht. Tevens is op begraafplaats Elspeet een renovatie uitgevoerd n.a.v. droge zomers. Deze nieuwe uitbreidingen en renovatie hebben extra kosten opgeleverd voor o.a. water geven, inboet beplantingen en extra schoffelwerk/onkruidbeheersing.
Ziekte en plagen: Op de begraafplaats Elspeet hebben we aantasting gehad van engerlingen. Hierdoor ontstond aantasting en uitval van nieuwe taxushagen. Daarnaast was sprake van extra onkruidbeheersing door matige aanslag van nieuwe beplanting in de hoofdas door droge weersomstandigheden. De nieuwe beregeningsinstallatie heeft extra uitval voorkomen op de begraafplaats.
Corona: Door extra inzet van onze vaste twee begraafplaatsbeheerders rondom coronadrukte in voor- en najaar zijn andere onderhoudswerkzaamheden als water geven/schoffelwerk/bladruimen/plantwerk uitbesteed. Hierdoor zijn extra kosten derden gemaakt.
Deze kostenoverschrijdingen zijn vermeld in de laatste hoofdlijnenrapportage 2020 maar dit heeft niet meer geleid tot een begrotingswijziging.

Programma 5
Taakveld 5.5 Openbaar vervoer
Bij het WMO-vervoer is sprake van een openeinde-regeling. Doordat het WMO-vervoer zeer succesvol is en er veel meer mensen mee zijn gaan reizen, zijn de kosten de afgelopen jaren fors opgelopen. In de eerste hoofdlijnenrapportage 2020 is melding gemaakt van een verwachte kostenoverschrijding en is het budget verhoogd met  € 200.000,--. Nu blijkt zelfs deze verwachting te worden overschreden. Hierbij is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding omdat de overschrijding al eerder is gemeld aan de gemeenteraad en door het openeinde-karakter de definitieve uitkomst moeilijk was in te schatten.

Programma 7
Taakveld 7.1 Sportbeleid en activering
De kostenoverschrijding op dit taakveld wordt volledig gecompenseerd voor een uitkering van het ministerie van VWS inzake specifieke uitkering stimulering sport. Hier is daarom geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding.

Programma 9
Taakveld 9.1 Bestuur
De kostenoverschrijding op dit taakveld wordt veroorzaakt door een noodzakelijke, aanvullende storting in de voorziening pensioenaanspraken wethouders. Als gevolg van verder dalende rentepercentages heeft in 2020 een forse dotatie aan de voorziening moeten plaatsvinden. Deze dotatie is gebaseerd op een actuariële berekening die eind 2020 is opgesteld door een externe partij. Rapportage heeft daardoor niet eerder kunnen plaatsvinden en leidt daardoor niet tot een onrechtmatigheid.

Taakveld 9.3 Beheer overige gebouwen en gronden
Overschrijding op dit taakveld wordt veroorzaakt door extra afschrijvingslasten op diverse gebouwen.